Lesmaterialen voor beroepsonderwijs

Zorgprofessionals zien dagelijks veel verschillende soorten patiënten en cliënten. Iedere patiënt of cliënt is anders en heeft eigen wensen en behoeften. Leeftijd, etniciteit, woonplaats, ervaringen; zorgprofessionals weten dat gezondheid met heel veel punten samenhangt. Ook met sekse, gender en seksuele oriëntatie. Zo uiten ziekten zich anders bij vrouwen dan bij mannen en worden daardoor diagnoses, zoals hart- en vaatziekten en autisme, bij vrouwen gemist. Ervaren lhb-personen meer psychische klachten zoals depressie. Krijgen intersekse personen niet de zorg die zij nodig hebben en kampen transgender personen vaker met suïcidegedachten en eenzaamheid.

Maak van diversiteit de norm

Hoewel diversiteit steeds meer aandacht krijgt binnen de zorg, komt uit onderzoeken naar voren dat inclusieve zorg op het gebied van sekse, gender en seksuele oriëntatie nog niet altijd vanzelfsprekend is. Daarom is het essentieel dat zorg- en welzijnsopleidingen hier aandacht aan besteden en van diversiteit de norm maken.

Geef jij les aan toekomstige zorg- en welzijnsprofessionals? Hier vind je lesmaterialen, tips en achtergrond informatie om les te geven over diversiteit in sekse, gender en seksuele oriëntatie:

Tentoonstelling

In de tentoonstelling ‘Komt een mens bij de dokter’ zie en lees je verhalen uit de spreekkamer. Verhalen van mensen die door schaamte, onwetendheid en verkeerde aannames, lang niet altijd de zorg krijgen die ze nodig hebben. Je ontmoet mensen die, hoe verschillend ze ook zijn, één ding met elkaar gemeen hebben: ze zoeken naar passende zorg.

Hierboven zie je wat de Hogeschool van Amsterdam zegt over het belang van lesgeven over inclusieve zorg. En hoe zij de tentoonstelling hebben ingezet.Voor opleidingen is er een onderwijsversie gemaakt van de tentoonstelling, inclusief reflectievragen voor studenten. Dit laat hen nadenken over eigen aannames, vooroordelen en hun toekomstige rol als zorgverlener. Op deze manier biedt de tentoonstelling een mooie kick-start om les te geven over inclusieve zorg op het gebied van sekse, gender en seksuele oriëntatie.

Wil jij ook de tentoonstelling op jouw school? Of heb je een andere vraag over lesgeven over inclusieve zorg? Neem contact op via info@seksindepraktijk.nl.

Tip
Esther Schlatmann (docent toegepaste psychologie, HvA)

Om te zorgen dat de tentoonstelling écht binnenkomt, moet je studenten een concreet kader meegeven en het persoonlijk maken. 

Ervaring

“Ik vond het zó waardevol dat de tentoonstelling fysiek op school stond in de centrale hal. Je stapt uit het lokaal, je loopt samen naar beneden en dan komt het echt binnen. Voor studenten was het tastbaar, dichtbij.”

Cathelijn Luijten (docent, ROC Midden Nederland)

Lesmaterialen ​

Tip

Introduceer omgaan met diversiteit in sekse, gender en seksuele oriëntatie als onderdeel van professioneel handelen.

Tips lesgeven over seksualiteit en diversiteit

Tip

Een veilige sfeer in de klas is essentieel bij het bespreken van relaties en seksualiteit met studenten.

Tip

Ik vroeg bij de portretten ‘Heb jij je wel eens niet begrepen gevoeld bij de dokter?’ Dat leverde eerlijke gesprekken op.

Achtergrond informatie

Tip

Ga er niet vanuit dat studenten weten wat diversiteit in sekse, gender en seksuele oriëntatie is.

Ervaring

We leerden om vragen te stellen op een laagdrempelige, niet-veroordelende manier.” 

Informatie voor studenten

Tip

Wees je bewust van je eigen normen en waarden en sta open voor andere perspectieven.

Ervaring

“Wat ik prachtig vond, is dat leerlingen het gesprek echt aangingen. Eerst leek het alsof ze verschillend dachten, maar gaandeweg ontdekten ze dat ze het eens waren – ze zeiden het gewoon anders. Dat is onderwijs.”

Cathelijn Luijten (docent, ROC Midden Nederland)

Esther Schlatmann (docent toegepaste psychologie, HvA)

"Om te zorgen dat de tentoonstelling écht binnenkomt, moet je studenten een concreet kader meegeven en het persoonlijk maken."

Wat ik merk in onderwijs met jongeren, is dat een les niet te “hoog over” moet zijn. Liever concreet dan abstract, liever dichtbij dan ver weg, liever persoonlijk dan algemeen. Om te zorgen dat de tentoonstelling écht binnenkomt, helpt het dus deze goed in te kaderen. Denk aan:

  • Een zachte landing: Introduceer het thema vooraf, werk vanuit de context van de student en benoem de relevantie. Het help om zelf al te bedenken: wat wil ik dat studenten als take-home message meenemen na vandaag?
  • Zet ze eerst zelf aan het denken: prikkelende stellingen, lastige vragen of verschillende perspectieven helpen om te beseffen dat er voor zoveel situaties (nog) geen ultieme oplossing is.
  • Geef studenten een concrete opdracht mee naar de tentoonstelling. Bijvoorbeeld: lees 1 portret waarin je jezelf herkent, 1 portret dat heel ver van je af staat en 1 portret dat je intrigeert.
  • Stel ook achteraf gerichte vragen in de nabespreking. Bijvoorbeeld: Heb je jezelf op aannames of vooroordelen betrapt? Wat ga jij voortaan anders doen?

Werken vanuit het perspectief van de studenten, blijven relateren aan hun belevingswereld en hun input écht serieus nemen: dat is het recept voor een waardevol nagesprek.   

- Esther Schlatmann (docent toegepaste psychologie, HvA)

“Introduceer omgaan met diversiteit in sekse, gender en

seksuele oriëntatie als onderdeel van professioneel handelen, dan snappen studenten het kader waarin het besproken wordt.

Tijdens lessen over relaties en seksualiteit is het van groot belang dat studenten meekrijgen dat er een verschil is tussen persoonlijke opvattingen, mening en overtuigingen en professionele opvattingen, meningen en overtuigingen. Onthoud wel dat studenten vier jaar studeren en de tijd moeten krijgen om deze professionele houding te ontwikkelen. 

- Koosje Janssen (docent Social Work, HvA)

"Een veilige sfeer in de klas is essentieel bij het bespreken van relaties en seksualiteit met studenten. Om deze reden start ik de les altijd met de PICKASOLL."

Een veilige sfeer in de klas is essentieel bij het bespreken van relaties en seksualiteit met studenten. Om deze reden start ik de les altijd met de PICKASOLL, een methodiek om een veilige sfeer te creëren. Vaak liggen veiligheidsafspraken voor de hand maar het is fijn voor zowel docenten als studenten om hier samen bij stil te staan. Daarnaast biedt het docenten de mogelijkheid om hierop terug te vallen mochten er onveilige situaties ontstaan tijdens de les. 

- Koosje Janssen (docent Social Work, HvA)

Ik vroeg bij de portretten ‘Heb jij je wel eens niet begrepen gevoeld bij de dokter?’ Dat leverde eerlijke gesprekken op.

  • Maak het persoonlijk. Kies iets uit je eigen leven wat aansluit bij de portretten en deel dit in je klas. Door je eigen kwetsbaarheid durven studenten ook eerder zelf wat te delen. Die persoonlijke insteek raakt studenten en opent het gesprek. 
  • Houd het dichtbij. Studenten vertelden over menstruatieklachten die ze nauwelijks bespreekbaar durven maken, ook niet op stage. Zulke thema’s zijn waardevol om samen te verkennen. 
  • Wees creatief. Ik heb zelf PowerPoints en opdrachten gemaakt. Casuïstiek werkt goed – zolang het aansluit bij de praktijk en belevingswereld van studenten. 
  • Blijf het verbinden aan de zorgpraktijk. In een les over multiculturele zorg koppelde ik een casus over een transman aan de tentoonstelling. Hoe zorg je dat iemand zich gezien voelt? Die vertaalslag is essentieel. 

- Eveline Wit (docent, ROC Midden Nederland)

"Ga er niet vanuit dat studenten weten wat diversiteit in

sekse, gender en seksuele oriëntatie is, laat ze bijvoorbeeld eerste de e-learning Diversiteit = Realiteit doen."

Schep altijd eerst een theoretisch kader voordat je gesprekken aangaat over seksualiteit en relaties. We kunnen er niet vanuit gaan dat studenten weten waar diversiteit in sekse, gender en seksuele oriëntatie over gaat. Een manier om dit te doen is door de e-learning diversiteit = realiteit mee te geven als huiswerk of hiermee te starten in de les.  Een tip zou zijn om je als docent ook goed in te lezen door voorafgaand aan de les de onlinecursus te doen, zodat je goed voorbereid bent op vragen. We hoeven niet alles te weten maar een theoretische basis en een goede voorbereiding is essentieel om het gesprek in goede banen te leiden.  

- Koosje Janssen (docent Social Work, HvA)

“De perspectieven die ik heb opgedaan helpen mij nu om vanuit afstand te kijken, zonder in te vullen. En dat maakt mij, denk ik, een betere zorgverlener.”

Stel: je hebt een patiënt die een totaal ander leven heeft dan jij, misschien mentaal kwetsbaar is of sociaal geïsoleerd. Kun jij dan echt luisteren zónder te oordelen? We leerden om vragen te stellen op een laagdrempelige, niet-veroordelende manier.

Mijn studentcoach legde goed uit dat het belangrijk is om je als zorgverlener te verdiepen in het verhaal van de patiënt. Wat is hun achtergrond, medische geschiedenis, thuissituatie? Dat perspectief helpt me nu al tijdens mijn stage in een tandartspraktijk.

Student Yonathan (tandartsassistent in opleiding, ROC Midden Nederland)

"Wees je bewust van je eigen normen en waarden rond gender, sekse en seksuele oriëntatie en sta open voor andere perspectieven."

Wees je bewust van je eigen normen en waarden rond gender, sekse en seksuele oriëntatie. Zeker als je veel bezig bent met het onderwerp kleurt dit het eigen referentiekader sterk. Hierin is het van groot belang om open blijven staan voor andere perspectieven en studenten de ruimte te geven deze perspectieven te delen, de stof tot zich te nemen en eigen te maken. 

- Koosje Janssen (docent Social Work, HvA)

Feedback toolkit



    HuisartsDoktersassistentpraktijkondersteuner somatiek en GGZEerstelijns PsycholoogJeugdprofessionalAnders