3. Wees bewust van de vooroordelen
Man, vrouw, non-binair, mannelijk, vrouwelijk, androgyn, trans, cis, homo, lesbisch, bi+ en hetero: het zijn allemaal labels om diversiteit in sekse, gender en seksuele oriëntatie te benoemen. Deze labels gaan vaak gepaard met stereotype ideeën over de persoon áchter het label. Zoals ideeën over hoe mannen of vrouwen zijn of welke gezondheidsproblemen bij wie spelen, waarom iemand trans-gevoelens kan hebben, hoe iemands lijf eruit hoort te zien of wat het zou moeten kunnen en ideeën over hoe iemand over seks en relaties denkt.
Deze stereotype ideeën, of onbewuste vooroordelen, kunnen een tijdige of juiste diagnose in de weg staan, kunnen invloed hebben op de behandelopties die je overweegt of zorgen dat je niet de goede vragen stelt in je anamnese waardoor de zorgvraag niet helemaal boven tafel komt.
Oog voor diversiteit betekent dus dat je naar de persoon achter deze labels kijkt en vooroordelen op basis van dit label laat varen. Iedereen heeft vooroordelen, dat is nou eenmaal hoe ons brein werkt. Maar je kunt wél leren omgaan met je onbewuste vooroordelen en verder kijken dan het label:
3. Wees bewust van de vooroordelen
Omgaan met onbewuste vooroordelen
- Wees je bewust van je eigen normen en waarden rond sekse, gender en seksuele oriëntatie, en van de invloed die deze normen en waarden kunnen hebben op hoe je naar je cliënt kijkt;
- Stimuleer cliënten zelf te vertellen over wat er aan de hand is en wat ze van jou als zorgverlener verwachten, dat voorkomt dat je zelf gaat invullen vanuit je eigen kader;
- Oordeel niet anders over vrouwen/ meiden en mannen/ jongens bij hetzelfde gedrag. Oordeel bijvoorbeeld niet anders over vrouwen die kleine kinderen hebben en fulltime werken dan over mannen die kleine kinderen hebben en fulltime werken.
- Als je jezelf toch betrapt op een onbewust vooroordeel, raak niet in paniek. Dat kan gebeuren. Zeg zo nodig: ‘Sorry, dat was mijn eigen invulling’.
- Leer van elkaar, door open te staan en je te laten verrassen door de diversiteit die er is.
Praktijkvoorbeeld
“Ik ben bewust van het beeld dat patiënten van mij kunnen hebben”
Interventies
- Doe een training om te leren omgaan met onbewuste vooroordelen, zoals de Masterclass Inclusieve Gezondheidszorg – Women Inc
- Bekijk de 6 Tips om gendersensitief te werken om seksuele grensoverschrijding te voorkomen
- Lees A Journey of Gender in Health, een comic met wetenschappelijke inzichten over manieren waarop gender een rol kan spelen in gezondheidszorg met veel aandacht voor genderstereotypen en onbewuste vooroordelen
- ‘Ik realiseer me nu hoe belangrijk het is je eigen aannames te onderzoeken’ interview met Annika (23) derdejaars geneeskundestudent
- “Goede zorg verlenen betekent: weten dat iedereen verschillend is en mensen vervolgens gelijk behandelen.” Kawa (38) psycholoog
Kijk verder dan de labels homo, lesbisch, bi, hetero
Wees er alert op dat seksuele aantrekking, seksueel gedrag en zelfbenoeming niet altijd overeenkomen. Denk bijvoorbeeld aan:
- Iemand in een heterorelatie die bi+ is;
- Een vrouw die zich in privé kringen panseksueel noemt, maar om continue vragen te voorkomen zichzelf naar buiten toe als lesbisch beschrijft;
- Een man die zich hetero noemt en een heterorelatie heeft, maar zich ook aangetrokken voelt tot mannen.
Wees je bewust; niet iedereen voelt zich man of vrouw
Er wordt vaak gedaan of de wereld bestaat uit mannen en vrouwen, bijvoorbeeld door enkel dames- en herentoiletten te hebben. Dit laat weinig ruimte over voor (trans) personen die zich man noch vrouw voelen of mensen die hun intersekse als een onderdeel van hun identiteit ervaren. Mensen die zich niet man en niet vrouw voelen of juist allebei noemen we vaak non-binair.
Veel intersekse en trans personen voelen zich vaak juist wél man of vrouw.
Veel intersekse personen identificeren zich als man of vrouw. Soms kennen mensen hun vorm van intersekse alleen als een medische diagnose. Dit wil echter niet zeggen dat ze geen hinder ondervinden van de maatschappelijke obstakels waar intersekse personen last van kunnen hebben.
Ook veel trans personen identificeren zich als man of vrouw en niet als iemand daartussen of buiten. Voor hen hoeft het geen probleem te zijn om als dame of heer aangesproken te worden. Als er maar de juiste gender gebruikt wordt.
Praktijkvoorbeeld
“Deze cliënt liet mij inzien dat ik soms een label op iemand plak”
