4. Doe kennis op over gezondheidsverschillen
Kennis hebben van diversiteit in sekse, gender en seksuele oriëntatie betekent niet dat iedereen een expert op dit gebied hoeft te worden. Enige basiskennis is wel noodzakelijk om cliënten de zorg te kunnen verlenen die bij hen past.
Doe kennis op van gezondheidsverschillen en gezondheidsissues die spelen bij:
4. Doe kennis op over gezondheidsverschillen
Vrouwen en mannen
Mannen en vrouwen verschillen van elkaar omdat ze andere geslachtskenmerken hebben, maar ook omdat dat er maatschappelijk andere verwachtingen bestaan van wat het betekent om vrouw of man te zijn. Lees Diversiteit is Realiteit.
Gezondheidsverschillen
Er zijn ontzettend veel gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen. Teveel om op te noemen. In deze factsheets staan enkele opvallende verschillen tussen vrouwen en mannen in fysieke, mentale en seksuele gezondheid.
Mogelijke oorzaken
Gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen kunnen ontstaan door biologisch, sociaal-culturele en psychologische aspecten:
- Geslachtskenmerken kunnen variëren, waardoor specifieke gezondheidsissues van toepassing zijn: PCOS of endometriose bijvoorbeeld. Daarnaast kunnen ziektes zich anders manifesteren, zoals dat hartfalen bij vrouwen andere symptomen kan hebben dan bij mannen.
- Sociaal-culturele invloeden zijn van belang. Denk bijvoorbeeld aan gendernormen en leefstijl. Zo vinden vrouwen het in het algemeen makkelijker om hulp te vragen bij psychische problemen en zijn mannen eerder geneigd bij psychische klachten soelaas te zoeken in middelengebruik.
- Psychologische aspecten komen om de hoek kijken als je bijvoorbeeld uitsluiting, discriminatie of stigma meemaakt omdat je man of vrouw bent. Het meemaken van huiselijk of seksueel geweld kan bijvoorbeeld een enorme weerslag op de gezondheid hebben.
Interventies
Fysieke gezondheid
- Leerboek en factsheets – Sekse- en gendersensitieve geneeskunde
- E-learning – Introduction to gender-sensitive medicine: beter begrijpen van verschillen tussen mannen en vrouwen in de geneeskunde
- E-learning – Gender in de huisartsgeneeskunde: vrouw-man verschillen in de huisartsgeneeskunde
- E-learning – Farmacotherapie: seksespecifieke farmacologie
- E-learning – Ischemische hartziekten: coronaire hartziekten bij vrouwen
- E-learning – Gendersensitieve zorg in de geneeskundige: met acrreditatie of zonder accreditatie
- Handboek vrouwspecifieke geneeskunde: Dit handboek behandelt een breed scale aan gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen en schijnt licht op vrouwspecifieke thema’s.
- Ben je lid van Huisarts & Wetenschap? Zij publiceren regelmatig over gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen en seksespecifieke issues. Doorzoek hun database eens met Gender, Toine Lagro-Janssen of Peter Leusink.
Mentale gezondheid
- E-learning Gender & Alcohol
- Factsheet Sekse en gender in alcohol- en opiaatverslaving
- Factsheet Sekse en gender bij depressieve stoornissen
- Factsheet Sekse en gender in autisme spectrum stoornissen
- Handboek psychopathologie bij vrouwen en mannen
Seksuele gezondheid
- Seksuele gezondheid en gedrag in Nederland: actuele feiten en cijfers over seksueel gedrag en welbevinden, anticonceptie, abortus, soa & HIV en seksueel geweld over de gehele Nederlandse bevolking
Seksuele oriëntatie
Diversiteit in seksuele oriëntatie gaat zowel over hoe iemand zichzelf noemt, over seksueel gedrag en over seksuele aantrekking. Drie aspecten die kunnen overeenkomen, maar ook kunnen verschillen van elkaar.
Gezondheidsverschillen
Bekijk de factsheets voor opvallende verschillen tussen heteroseksuele mensen en homoseksuele, lesbische en biseksuele mensen in mentale en seksuele gezondheid.
Mogelijke oorzaken
Gezondheidsverschillen op basis van seksuele oriëntatie kunnen zowel sociaal-culturele als psychologische oorzaken hebben:
- Sociaal-culturele invloeden zijn van belang. Zo speelt de leefstijl van lesbische, homoseksuele en biseksuele personen een belangrijke rol. Homoseksuele en lesbische personen voldoen bijvoorbeeld minder vaak aan de normen voor gezond bewegen.
- Psychologische aspecten komen om de hoek kijken als je bijvoorbeeld uitsluiting, discriminatie of stigma meemaakt wegens je seksuele oriëntatie. Zo voelen lesbische, homoseksuele en biseksuele personen zich vaker onveilig op straat en krijgen ze vaker te maken met respectloos gedrag dan heteroseksuele personen. Ook minderheidstress speelt hier een belangrijke rol
Interventies
Algemeen
- Factsheet Bi+ met o.a. aandacht voor de gezondheid van biseksuele personen en meemaken van geweld.
- Handreiking – Onzichtbaar Geweld, lhbti+ personen en huiselijk geweld.
Mentale gezondheid
- Onderzoek – Minderheidsstress onder lhbti+ personen.
- Artikel Op weg naar passende zorg voor lhbt+ jongeren met psychische klachten
- Gezondheidsrisico’s homoseksuele, lesbische en biseksuelen mensen: over minderheidsstress, leefstijl en het meemaken van geweld.
- Minderheidsstress bij homoseksuele, lesbische en biseksuele Amsterdammers: dit artikel geeft inzicht in de manieren waarop HLB’s minderheidsstress ervaren en welke invloed minderheidsstress heeft op hun psychosociale gezondheid.
- Factsheet Suïcidaliteit onder LHBT personen
Seksuele gezondheid
- Onderzoek – Lhbt+ jongeren en hun ervaring met daten, romantische relaties en (ex-)partnergeweld.
- Feiten en cijfers Seksuele gezondheid van lesbische, homoseksuele en biseksuele personen.
Ervaringen van lhbt jongeren
- Iedereenisanders.nl verhalen van lhb jongeren
- KIS Biculturele lhbt personen aan het woord
- Filmportret van drie lhbt jongeren met een Surinaamse of Marokkaanse achtergrond
Transgender personen
Genderdiversiteit gaat over de diversiteit in wat iemand is, man. vrouw of iemand daartussen of buiten. Transgender personen ervaren een andere genderidentiteit dan de sekse die ze bij geboorte hebben meegekregen.
Gezondheidsissues
Bekijk de factsheets voor gezondheidsissues die bij transgender personen kunnen spelen.
Mogelijke oorzaken
Gezondheidsissues die bij transgender personen spelen kunnen sociaal-culturele en psychologische oorzaken hebben.
- Sociaal-culturele invloeden zijn van belang. Zo speelt de leefsituatie van transgender personen een belangrijke rol. Personen die een wijziging in hun geslachtsregistratie in de brp hebben laten doorvoeren, hebben bijvoorbeeld een fors slechtere sociaal-economische positie dan de algemene bevolking.
- Psychologische aspecten komen om de hoek kijken als je bijvoorbeeld uitsluiting, discriminatie of stigma meemaakt wegens je transgender-zijn. Transgender jongeren worden bijvoorbeeld in vergelijking met hun cisgender (niet-transgender) leeftijdsgenoten veel vaker gepest en hebben meer ervaring met emotionele verwaarlozing of mishandeling thuis. Ook minderheidsstress speelt hier een belangrijke rol.
Interventies
Meer achtergrond bij transgender
- E-learning Transgender in de huisartsenpraktijk
- Transvisie geeft informatie over alle vormen van transgender-zijn en de gevolgen daarvan op het leven van mensen.
- Transgenderinfo, dé website voor transgender personen en hun omgeving.
- Factsheet Huiselijk geweld tegen transgender personen
- Handreiking lhbti+ personen en huiselijk geweld: Onzichtbaar Geweld
Mentale gezondheid
- Factsheet Suïcidaliteit onder LHBT personen
- Licht verstandelijke beperking en transgender: Tips voor professionals.
- Kwaliteitsstandaard psychische transgenderzorg
Seksuele gezondheid
- Feiten en cijfers Seksuele gezondheid van LHBT
Ervaringsverhalen van transgender personen & ouders met een transgender kind
- iedereenisanders.nl Verhalen van diverse jongeren (en hun ouders) over seksuele- en genderdiversiteit
- KIS Biculturele lhbt personen aan het woord
- Filmportret van drie lhbt jongeren met een Surinaamse of Marokkaanse achtergrond
Intersekse personen
Seksediversiteit gaan over variaties in geslachtskenmerken. Intersekse gaat over de ervaringen van mensen met een lichaam wat niet binnen de huidige norm sekse vrouw of sekse man valt.
Gezondheidsissues
Bekijk de factsheets voor belangrijke issues voor intersekse personen als het om gezondheid gaat.
Mogelijke oorzaken
Gezondheidsissues die bij intersekse personen spelen kunnen sociaal-culturele, psychologische en biologische oorzaken hebben. Biologische oorzaken zijn afhankelijk van de diagnose en worden eigenlijk altijd in de 2e lijns zorg behandeld. In de 1e lijns zorg is het van belang oog te hebben voor de impact van het taboe op intersekse op de gezondheid van intersekse personen. Onwetendheid, ongemak en onbegrip van bijvoorbeeld zorg- en hulpverleners kunnen leiden tot ongewenste reacties. Deze ongewenste reacties uit de omgeving leiden weer tot schaamte en angst om zichzelf te laten zien bij intersekse personen.
Interventies
Meer achtergrond bij intersekse
- E-learning Intersekse en seksediversiteit in de huisartsenpraktijk
- Introductie seksediversiteit: bekijk de veel gestelde vragen over seksediversiteit.
- Lees meer over de bekendheid met intersekse in het onderzoek Kennis en opvattingen over intersekse.
- Medische informatie over intersekse en DSD (DSD staat voor Differences in Sex Development en is de medische term voor intersekse).
- 10 keer vraag en antwoord over intersekse.
Ervaringsverhalen
- Mensen hebben over het algemeen geen idee wat intersekse is Annelies vertelt in deze podcast over haar ervaringen in de zorg als intersekse persoon.
- Verhalenbundel Tot mijn kind zelf kan kiezen: ervaringsverhalen van ouders met een kind met een vorm van intersekse/DSD.
