2. Bespreek sekse, gender en seksuele oriëntatie
Sekse, gender en seksuele oriëntatie kunnen impact hebben op welzijn en gezondheid, daarom is het voor jou als zorgverlener goed om te weten wat de seksuele oriëntatie en relatiestatus is van een cliënt en of er issues rond gender of sekse spelen:
2. Bespreek sekse, gender en seksuele oriëntatie
Ken de seksuele oriëntatie en relatiestatus
Veel cliënten vinden het moeilijk om te zeggen dat ze homo, lesbisch of bi+ zijn. Door zelf te vragen naar seksualiteit, seksuele oriëntatie en relatiestatus maak je het makkelijker voor cliënten om over deze onderwerpen te praten en krijg je als zorgverlener zicht op de context waarbinnen de zorgvraag valt.
Doe dit op een gepaste manier:
- Kies een gepast moment, zoals:
- Intakes en kennismakingsgesprekken;
- Individuele consulten rond gezondheidsissues waar seksualiteit of seksuele oriëntatie van belang kunnen zijn;
- Informele momenten waar je het het terloops ter sprake kan brengen. Een vraag als ‘Ben je momenteel eigenlijk verliefd?’ of ‘zit je eigenlijk lekker in je vel’ kan het gesprek al openen.
- Leg uit waarom je over seksualiteit of seksuele oriëntatie begint en vraag toestemming om enkele vragen te stellen.
- Benoem het belang: ‘Seksualiteit is een belangrijk onderdeel van gezondheid, mag ik hier wat vragen over stellen?’;
- Verwijs naar beleid: ‘In onze praktijk vinden we aandacht voor seksuele diversiteit belangrijk. Zou ik hier wat vragen over mogen stellen?’;
- Verwijs naar onderzoek: ‘Problemen rond seksualiteit kunnen een belangrijke rol spelen bij depressie. Zou dit bij jou een rol kunnen spelen?’;
- Benoem het taboe: `Veel mensen vinden seksualiteit geen gemakkelijk onderwerp om over te praten. Toch kan het een belangrijk onderdeel van je leven zijn. Mogelijk speelt het ook een rol bij wat je net vertelde. Mag ik hierover een paar vragen stellen?’.
Als de cliënten er niet over wil praten, bijvoorbeeld omdat ze het (nog) te eng vinden, respecteer dat. Laat dan weten dat er altijd ruimte is om hier later op terug te komen.
Praktijkvoorbeeld
“Een zorgcollega bleef mijn cliënt, een
transvrouw, aanspreken met hij/hem.”
Bespreek gender en sekse
In een intake formulier of een overdrachtsdocument kan al informatie staan over iemands sekse of gender, bijvoorbeeld of iemand transgender is of transgender gevoelens heeft. Dan is het goed om dit in een intake even kort te bespreken. Al is het maar om te laten weten dat jij open staat voor sekse- en genderdiversiteit en dat dit onderwerpen zijn die veilig met jou besproken kunnen worden.
Maar soms is het minder duidelijk of zelfs helemaal niet duidelijk dat er issues zijn rond sekse of gender die een rol spelen in de gezondheid en het welzijn van je cliënt. De kans is ook hier groot dat je cliënt er niet zelf over begint. Daarom is het zaak om af en toe lijntjes uit te gooien waar je cliënten op kunnen aanhaken. Voorbeelden van zulke lijntjes zijn:
- Algemene vragen naar welzijn: “Zit je lekker in je vel?” of “Zit je lekker in je lijf?” of “Heb jij het gevoel dat je helemaal jezelf kan zijn?”;
- Verwijzen naar kennis: “Wat je vertelt kan wijzen op minderheidsstress, dat is een vorm van stress die je ervaart als je het gevoel hebt niet helemaal geaccepteerd te worden door je omgeving. Herken je daar iets van?”;
- Verwijzen naar (fictieve) andere cliënt: “Er was hier laatst een vrouw die ook geen kinderen kon krijgen door een aandoening die ze had. Ze had veel last van het stigma wat hangt rond vrouwen die geen kinderen kunnen krijgen. Heb jij daar last van?”
Praktijkvoorbeeld
“Doordat ik mijn persoonlijke verhaal deelde, voelde hij zich veilig”
Interventies
- Tool – SexQ helpt bij gesprek over seks en gender
- Training – LHBTIQ+ sensitief en inclusief werken voor professionals die met jongeren werken (Levvel).
- Training – Praten met jongeren over gender en seksualiteit voor (jeugd-)hulpverleners (SexMatters).
- Hoe ondersteun je lhbti+ personen? 6 Tips
- Website – Hoe bespreek je seksualiteit?
- E-learning – Hoe ondersteun je LHBT cliënten bij hulpvragen? (Movisie).
- Tool – Wat vindt jij? In gesprek over inclusieve gezondheidszorg met collega’s
Praktijkvoorbeeld
“Door seksualiteit bespreekbaar te maken, zag je dat zijn mentale problemen afnamen.”
